0

Tadeusz Adam Kasprzycki (1891-1978)

Kasprzycki_Tadeusz

Urodził się 16 stycznia 1891 r. w Warszawie, jako syn Józefa przemysłowca i handlowca, i Marii ze Staworzyńskich. Naukę rozpoczął w gimnazjum rządowym w Kielcach, a kontynuował w Chełmie. Przez cały okres nauki brał udział w pracy kół o charakterze samokształceniowym, uczestniczył także w strajku szkolnym, po którym przeniósł się do prywatnego Gimnazjum gen. Chrzanowskiego w Warszawie; ukończył je w 1909 r. W następnym roku wyjechał do Paryża, gdzie studiował matematykę na Sorbonie i nauki polityczne w École Libre des Sciences Sociales. W 1912 r. przeniósł się do Genewy na wydział nauk społecznych i prawa międzynarodowego. Tam 22 grudnia 1912 r. stanął na czele utworzonego przez siebie Oddział Strzelecki (OS), w skład którego wchodziło 22 studentów i 10 studentek. Od 1910 r. był czynnym członkiem Związku Walki Czynnej (ZWC) i Związek Strzelecki (ZS). Po ukończeniu kursu oficerów w Stróży w 1913 r. otrzymał stopień oficera ZS. W Paryżu pełnił obowiązki komendanta oddziału, a w Genewie zorganizował oddział ZWC  i stanął na jego czele, będąc jednocześnie komendantem oddziału ZS; potem powierzono mu komendanturę obwodu Szwajcarii i południowej Francji. Wyjeżdżał do zaboru rosyjskiego, gdzie organizował ruch strzelecki.

W lipcu 1914 r. pełnił służbę komendanta oficerskiej szkoły letniej w Oleandrach, 2 sierpnia 1914 r. został komendantem Pierwszej Kompanii Kadrowej; od 8 sierpnia pełnił funkcję oficera operacyjnego w sztabie oddziałów Piłsudskiego, następnie 1 pułk piechoty i I Brygady. 1 stycznia 1915 r. uzyskał stopień kapitana. We wrześniu tego roku odkomenderowany został do prac Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) w Warszawie, mającej przygotować tajne kadry przyszłego wojska polskiego. Od 14 września 1915 r. pełnił funkcję komendanta naczelnego POW, równocześnie będąc – na życzenie Piłsudskiego – szefem sekcji ogólnej i organizacyjnej Tymczasowej Rady Stanu. W 1917 r. przeniósł KN POW do Lublina. Po aresztowaniu Piłsudskiego brał nadal udział w pracach POW, kierowanej przez Śmigłego i był jednym z założycieli „organizacji A”, kierującej ruchem niepodległościowym tego okresu.
W listopadzie 1918 r. został przydzielony w stopniu majora do prac organizacyjnych w kierowanym przez Śmigłego Ministerstwo Spraw Wojskowych rządu lubelskiego. Po powrocie Piłsudskiego z Magdeburga został 3 grudnia 1918 r. szefem Adiutantury Generalnej Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza, którą to funkcję pełnił blisko rok, biorąc udział w pracach Kwatery Naczelnego Wodza i wypełniając z jej ramienia specjalne zadania na froncie. W listopadzie 1919 r. wyjechał do École Supérieure de Guerre w Paryżu, gdzie równocześnie podjął studia na Wydziale Dyplomatycznym
w École des Sciences Politiques et Économiques, zakończone dyplomem w sierpniu 1921 r. Po ukończeniu pierwszej z wymienionych szkół (1921) był hospitantem w wojsku francuskim, w pułku piechoty w Grenoble i w dowództwie korpusu w Nancy. Po powrocie do kraju od 1 marca 1922 r.– w stopniu podpułkownika (ze starszeństwem z 1 czerwca 1919), a potem pułkownika (ze starszeństwem z 1 lipca 1923) Sztabu Generalnego – zajmował stanowisko zastępcy szefa, a później szefa Oddziału III, wreszcie szefa Biura ścisłej Rady Wojennej. W 1924 r. odbył w Metzu kilkumiesięczny kurs dla wyższych dowódców. Następnie został dowódcą 19 Dywizji Piechoty, równocześnie będąc wielokrotnie delegowany do misji wojskowo-dyplomatycznych za granicą – byl m.in. delegatem rządu Rzeczypospolitej do komisji rozbrojeniowej oraz szefem polskiej delegacji wojskowej do Komisji Doradczej Ligi Narodów. 1 stycznia 1929 r. został mianowany generałem brygady; 7 lipca 1931 r. został powołany na stanowisko zastępcy I wiceministra spraw wojskowych, a w 1933 r. na wiceministra. Po śmierci marszałka Piłsudskiego objął 13 maja 1935 r. kierownictwo Ministerstwa Spraw Wojskowych,
a 13 października tego roku został ministrem w nowym gabinecie M. Zyndrama-Kościałkowskiego. 1 stycznia 1936 r. awansował do stopnia generała dywizji. W 1936 r. wydał swoje wspomnienia legionowe pt. Kartki z dziennika oficera I Brygady. W maju 1939 r. udał się do Paryża, gdzie doprowadził do uzgodnienia i podpisania układu między sztabami polskim i francuskim dotyczącego działań obu armii w razie napaści Niemiec na Polskę. 18 września opuścił kraj i udał się do Rumunii, gdzie został internowany; dopiero w 1944 r. przez Turcję i Francję przedostał się do Wielkiej Brytanii.
Był przewodniczącym Prezydium Komisji Naukowych Badań Ziem Wschodnich, wchodził w skład Komitetu do Spraw Narodowościowych przy Prezydium Rady Ministrów. Był w Londynie jednym z założycieli Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie (PUNO), który nadał mu po latach godność doktora honoris causa. Był członkiem Instytutu J. Piłsudskiego. Do Kanady przybył w 1954 r., tu napisał broszurę Polityka pokoju i mocy zbiorowej w epoce Józefa Piłsudskiego (1967). Zmarł 4 grudnia 1978 r. w Montrealu; urna została złożona w Londynie.

Tekst: Jacek Majchrowski
fragment książki Pierwsza Kompania Kadrowa. Portret oddziału, Fundacja Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, Księgarnia Akademicka Kraków 2014

webadmin

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *