0

Jan Kruszewski ps. Kruk Czarny (1888-1977)

Urodził się 18 czerwca 1888 r. w Aleksandrowie (pow. Ciechanów) jako syn właściciela majątku Kazimierza i Wiktorii z Kołakowskich. Jako uczeń gimnazjum rządowego w Płocku był w roku 1905 sygnatariuszem petycji w sprawie nauczania w języku polskim i uczestniczył w strajku szkolnym, co doprowadziło do jego wydalenia ze szkoły. W 1907 r. ukończył nowo powstałe Gimnazjum Polskiej Macierzy Szkolnej w Płocku, a następnie podjął studia medyczne w Genewie. Po roku przeniósł się na Uniwersytet Jagielloński, by po kolejnych 3 latach (w 1911 r.) wrócić do Genewy. Tam też rozpoczął działalność w Związku Strzeleckim w oddziale utworzonym przez Tadeusza Kasprzyckiego w 1912 r.W 1913 r. zdał egzamin podoficerski, a następnie oficerski. Latem 1914 r. uczestniczył w kursie w Oleandrach. Z racji bliskiej współpracy w oddziale strzeleckim w Genewie na procesie Tadeusza Kasprzyckiego został przydzielony do Kompanii Kadrowej, w której objął dowództwo IV plutonu; następnie od 16 grudnia 1914 r. dowodził kompanią, kolejno w II i I baonie 1 pp Legionów i kursem wyszkolenia I Brygady. Walczył m.in. pod Kielcami, Brzegami, Uciskowem, Korczynem, Opatowem, Laskami, Uliną, Małą, Limanową i Łowczówkiem. 9 października 1914 r. został mianowany podporucznikiem, 1 stycznia 1915 r. porucznikiem, a we wrześniu tego roku – kapitanem. Ranny 23 maja 1915 r. pod Przepiórowem, aż do końca 1916 r. przebywał w szpitalu w Krakowie. Od lutego 1917 r. dowodził szkołą oficerską I baonu 1 pp, a od maja tego roku – kompanią szkolną. Po kryzysie przysięgowym internowany w Beniaminowie. Zwolniony w marcu 1918 r., wstąpił do PSZ, w której był dowódcą kompanii w 2 pp. Po odzyskaniu niepodległości przeniesiony w grudniu 1918 r. na dowódcę baonu w popeowiackim obozie w Jabłonnie (tzw. obozie rekrutacyjnym), by następnie objął dowództwo Grupy „Jabłonna” (styczeń 1919); od marca 1919 r., już jako kapitan, w zastępstwie dowodził 1 pp Leg. na froncie, następnie I baonem tego pułku (15 sierpnia 1919–21 lutego 1920), wreszcie – awansowany bezpośrednio na podpułkownika – został stałym dowódcą 1 pp Leg. i na stanowisku tym pozostał do zamachu majowego (w 1921 r. był przejściowo p.o. dowódcy I BP Leg.). Zweryfikowany jako podpułkownik ze starszeństwem z 1 czerwca 1919, awansował na pułkownika ze starszeństwem z 1 lipca 1923 r. Ukończył w Polsce i za granicą kursy wyższych dowódców. W październiku 1926 r. został dowódcą piechoty dywizyjnej 1 DP Leg.; w okresie służby w Wilnie był członkiem masonerii. 26 marca 1928 r. objął dowództwo 1 DP Leg., które sprawował do 15 października 1930 r., kiedy został dowódcą KOP. 1 stycznia 1931 r. awansował na generała brygady; działał w Związku Legionistów Polskich, kolejno jako I zastępca Komendanta Naczelnego (1936–1938) i członek Komendy Naczelnej (1938–1939), od 1937 r. był członkiem sądu honorowego dla odznaczonych Krzyżem Niepodległości. W początkach września 1939 r. zmobilizował z dowództwa KOP dowództwo grupy operacyjnej, wraz z którym został przeznaczony do Armii „Prusy”. Od 3 września dowodził północnym zgrupowaniem tej armii. Po jego rozbiciu pod Piotrkowem przedostał się pod Puławami na wschodni brzeg Wisły, gdzie dokonał reorganizacji oddziałów i wraz z nimi brał udział w walkach Frontu Północnego na Zamojszczyźnie. 27 września 1939 r. dostał się do niewoli i do kwietnia 1945 r. przebywał w Oflagu VIIa (Murnau). Po uwolnieniu z obozu osiedlił się we Francji. Zmarł 28 marca 1977 r. w domu polskich emerytów w Lailly-en-Val i tam też został pochowany.

Jacek M. Majchrowski,

fragment książki Pierwsza Kompania Kadrowa, Portret oddziału, Fundacja Centrum Dokumentacji czynu niepodległościowego, Księgarnia Akademicka, Kraków 2014

webadmin

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *